Straty Kościoła katolickiego w Polsce w latach wojny i okupacji
(1939-1945)
Konferencja naukowa, Rzeszów-Lublin-Lwów, 24-25 października 2023 r.
Miejsce konferencji: Budynek UR A1, Rejtana 16c 35-310 Rzeszów
Duża Aula
Wtorek – 24 października 2023 r.
9:00-9:20 – powitanie gości i wprowadzenie tematyczne
9:20-10.20 – panel: Utracone dziedzictwo Kościoła w Polsce. Co, gdzie i dlaczego tak ważne?
Uczestnicy panelu:
ks. bp dr hab. prof. UW Michał Janocha (Przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski)
dr Jarosław Sellin (Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego)
ks. prof. zw. dr hab. Józef Wołczański dr hab. Piotr Majewski (Biuro Badań Historycznych IPN)
Prowadzący: Adam Bienias (TVP 3 Rzeszów)
Sekcja I
Archiwa, biblioteki, muzea
Duża Aula
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Jacek Urban
10.20-10.40 ks. dr hab. Sławomir Zych (Lublin), dr Bartosz Walicki (Sokołów Małopolski), Archiwum i biblioteka łacińskiej diecezji przemyskiej w latach 1939-1944
10.40-11.00 mgr Wojciech Ziobro (Rzeszów) Projekt „Wojenne starty kulturowe diecezji przemyskiej w latach 1939-1945”
11.00-11.20 dr Michał Ciemała (Kraków) Losy zaginionych metryk z Archiwum Archidiecezji Przemyskiej
11.20-11.40 Przerwa kawowa
Prowadzący obrady: ks. dr hab. Sławomir Zych
11.40-12.00 ks. prof. dr hab. Jacek Urban (Kraków), Straty katedry krakowskiej i archiwum kapitulnego na Wawelu w latach 1939-1945 w zapiskach ks. Kazimierza Figlewicza
12.00-12.20 ks. prof. dr hab. Wojciech Zawadzki (Warszawa), Straty w zasobach katolickich ksiąg metrykalnych z terenu diecezji warmińskiej po 1945 r.
12.20-12.40 ks. dr Andrzej Kwaśniewski (Lublin) Straty archiwaliów i zbiorów historycznych bibliotek kościelnych diecezji kieleckiej w latach 1939-1945
12.40-13.00 dr Rozalia Kosińska (MKiDN) Kościelne dzieła sztuki w niemieckim katalogu grabieży „Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement”
13.00-13.20 Dyskusja
13.40-15.20 Obiad
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Wojciech Zawadzki
15.20-15.40 mgr Maria Romanowska-Zadrożna (Warszawa) Utracone skarby Muzeum Archidiecezjalnego w Warszawie
15.40-16.00 dr Aleksandra Starczewska-Wojnar (Opole) Poszukiwanie i zabezpieczanie akt kościelnych na Górnym Śląsku w okresie powojennym
16.00-16.20 mgr Ewa Kołomańska (Kielce) Materiały archiwalne Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach jako dokumenty pomocnicze do badania nad stratami materialnymi kościołów Diecezji Kieleckiej
16.20-16.40 mgr Karolina Czop (Poznań) Badania strat wojennych Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu w latach 1946-1964
16.40-17.00 dr hab. prof. UO Marek Białokur (Opole), „Nieobecność nieusprawiedliwiona”. Obraz strat Kościoła katolickiego w Polsce w latach wojny i okupacji (1939-1945) we współczesnej szkolnej edukacji historycznej
17.00-17.20 Dyskusja
Sekcja II
Kościoły, kaplice, klasztory i ich wyposażenie
Sala im. prof. Z. Frasa 226
Prowadzący obrady: dr hab. prof. UZ Marceli Tureczek
10.20-10.40 dr Grażyna Holly (Ustrzyki Dolne) Zniszczenia świątyń katolickich w Bieszczadach Wysokich w okresie II wojny światowej
10.40-11.00 ks. prof. UŚ dr hab. Henryk Olszar (Katowice) Zniszczenia miejsc kultu i dóbr kultury religijnej w diecezji katowickiej w latach 1939-1945
11.00-11.20 ks. dr Michał Krawczyk (Radom) Zniszczenia kościołów katolickich na terenie obecnej diecezji radomskiej podczas II wojny światowej
11.20-11.40 dr hab. inż. Anna Tejszerska (Białystok) Niespełnione nadzieje, przekreślone plany – o projektach obiektów sakralnych niezrealizowanych wskutek wybuchu II wojny światowej
11.40-12.00 Przerwa kawowa
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Robert Tyrała
12.00-12.20 dr hab. prof. UZ Marceli Tureczek (Zielona Góra) Czego nie wiemy na temat strat dzwonów w Polsce?
12.20-12.40 mgr Piotr Jamski (Warszawa) Rekwizycje dzwonów w Generalnym Gubernatorstwie. Stan, metoda i perspektywy badań
12.40-13.00 ks. dr hab. Jarosław Marczewski (Lublin) Dzwony świątyń katolickich utracone w czasie drugiej wojny światowej z terenu diecezji lubelskiej
13.00-13.20 Dyskusja
13.40-15.20 Obiad
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Henryk Olszar
15.20-15.40 ks. prof. dr hab. Robert Tyrała (Kraków) Ruch cecyliański w Polsce w 1939 r.
15.40-16.00 dr Paweł Glugla (Tarnów) Straty dóbr kościelnych na przykładzie rekwizycji dzwonów w diecezji tarnowskiej podczas drugiej wojny światowej
16.00-16.20 lic. Piotr Matoga (Kraków) Straty wojenne w instrumentarium organowym kościołów archidiecezji krakowskiej na wybranych przykładach
16.20-16.40 lic. Paulina Surowiec-Rozwadowska (Warszawa), Losy powojenne Archikatedry warszawskiej św. Jana Chrzciciela oraz współczesna troska o zachowanie jej dóbr kultury
16.40-17.00 Dyskusja
Sekcja III
Pogranicza i Kresy
Sala 238
Prowadzący obrady: dr Artur Hamryszczak
10.20-10.40 prof. Tomás Petracek (Czechy) Typologia i rozmiar strat Kościoła katolickiego na ziemiach czeskich w okresie okupacji (1939-1945)
10.40-11.00 doc. Jaroslav Coranič (Słowacja) Postavenie gréckokatolíckej cirkvi na Slovensku v r. 1939-1945
11.00-11.20 ks. dr Robert Solis (Niemcy) Straty Kulturowe Związku Polaków w Niemczech
11.20-11.40 ks. prof. zw. dr hab. Józef Wołczański (Kraków) Zagłada struktur i dziedzictwa kulturowego archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego po 1945 r.
11.40-12.00 Przerwa kawowa
Prowadzący obrady: ks. prof. zw. dr hab. Józef Wołczański
12.00-12.20 dr. hab. Włodzimierz Osadczy (Lublin) Ocalałe okruchy kresowego dziedzictwa Kościoła na terenie Polski pojałtańskiej
12.20-12.40 dr Edward Gigilewicz (Lublin) Prace Komitetu Ziem Wschodnich w zakresie rejestrowania strat ludnościowych spowodowanych rzezią wołyńską – w świetle edycji źródłowej „Dokumenty zbrodni wołyńskiej”
12.40-13.00 dr Tomasz Krzyżowski (Kraków) Zagłada dziedzictwa historyczno-kulturalnego Kościoła ormiańskiego w Polsce w czasie II wojny światowej oraz próby jego ratowania
13.00-13.20 dr hab. Marek Hałaburda (Kraków) Diecezja pińska w powojennej rzeczywistości. Bilans strat – próba podsumowania
13.20-13.40 Dyskusja
13.40-15.20 Obiad
Prowadzący obrady: dr hab. Marek Hałaburda
15.20-15.40 dr Artur Hamryszczak (Kraków) Diecezja łucka – czy wszystko zostało utracone?
15.40-16.00 dr Leon Popek (Warszawa) Straty Kościoła katolickiego w diecezji łuckiej w latach 1939-1945
16.00-16.20 ks. dr Jacek Waligóra (Ukraina), Szaty grobowe bł. Jakuba Strzemię (+1409), metropolity halickiego. Odnalezienie, renowacja, stan obecny
16.20-16.40 s. dr Agnieszka Skrzypek (Dębica) Służebniczki dębickie na Kresach Wschodnich w latach 1939-1956. Wybrane aspekty
16.40-17.00 Dyskusja
18.30 Kolacja. Restauracja Rejtana 1. Grein Hotel Rzeszow, Al. Tadeusza Rejtana 1
Środa – 25 października 2023 r.
Sekcja I
Duchowieństwo i zakony – straty osobowe i kulturowe
Duża Aula
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Jan Pietrzykowski SDB
9.00-9.20 dr hab. Monika Tomkiewicz (Warszawa) Eksterminacja duchowieństwa polskiego przeprowadzona w ramach Zbrodni pomorskiej 1939 roku
9.20-9.40 ks. prof. dr hab. Mieczysław Różański (Olsztyn) Prześladowanie duchowieństwa w części diecezji łódzkiej wcielonej do III Rzeszy
9.40-10.00 dr hab. prof. KUL Sabina Bober (Lublin) Martyrologia polskiego duchowieństwa w Dachau na wybranych przykładach
10.00-10.20 Dyskusja
10.20-10.40 Przerwa kawowa
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Mieczysław Różański
10.40-11.00 ks. prof. dr hab. Jan Pietrzykowski SDB (Warszawa) Straty kulturowe Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce w latach 1939-1945
11.00-11.20 ks. mgr Grzegorz Jeżewski SDB (Niemcy), Parafia i zakład św. Stanisława Kostki („Stanisławówka”) w Płocku w latach 1939-1945
11.20-11.40 dr Edyta Chomentowska (Lublin) Geograficzny aspekt strat zakonów męskich na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej w świetle schematyzmów i aplikacji „Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego przed II wojną światową
11.40-12.00 dr Paulina Dąbrosz-Drewnowska (Szczecin) Wojenne straty archiwaliów dotyczących księżniczki Ludwiki Adelajdy Bourbon-Condé (siostry Marii Józefy od Miłosierdzia Bożego) z archiwum klasztoru Benedyktynek Sakramentek w Warszawie
12.00-12.20 dr Maksymilian Kuśka (Cieszyn) Straty w dziedzictwie kulturowym śląskich klasztorów bonifratrów powstałe w czasie II wojny światowej i jej wyniku
12.20-12.40 o. dr Maciej Sadowski CScR (Kraków) Wojenne straty materialne Polskiej Prowincji Redemptorystów w latach 1939-1945 na przykładzie klasztorów w Toruniu i Warszawie.
12.40-13.00 Dyskusja
13.00-13.30 ks. prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec (Rzeszów) Podsumowanie konferencji
13.30 Obiad
Sekcja II
Diecezje, parafie i instytucje Kościoła katolickiego
Sala im. prof. Z. Frasa 226
Prowadzący obrady: ks. prof. dr hab. Bogdan Stanaszek
9.00-9.20 Dr Liubov Derdziak (Ukraina) Likwidacja Wyższego Seminarium Duchownego we Lwowie 1939-1945 z uwzględnieniem strat kulturowych Instytut Teologiczny im. Św. J. Bilczewskiego
9.20-9.40 dr Joanna Nastalska-Wiśnicka (Lublin), Wojenne straty bibliotek seminaryjnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w świetle ankiet z 1945 roku
9.40-10.00 ks. dr Paweł Kostrzewski (Częstochowa), Straty materialne diecezji częstochowskiej w okresie okupacji niemieckiej
10.00-10.20 Dyskusja
10.20-10.40 Przerwa kawowa
Prowadzący obrady: ks. dr Paweł Kostrzewski
10.40-11.00 ks. prof. dr hab. Bogdan Stanaszek (Kraków) Zniszczenia kościołów diecezji sandomierskiej na przyczółku baranowsko-sandomierskim w 1944 r.
11.00-11.20 ks. dr Piotr Tylec (Sandomierz), Zniszczenia obiektów sakralnych w czasie II wojny światowej na terenie diecezji sandomierskiej – zarys zagadnienia
11.20-11.40 mgr Adrian Kędzierski (Kraków), Straty materialne Kościoła katolickiego na terenie dekanatu oświęcimskiego w czasie II wojny światowej
11.40-12.00 dr hab. prof. UJK Ryszard Gryz, Wojenne zniszczenia kościołów i kaplic w diecezji kieleckiej w latach 1939-1945
12.00-12.20 dr Ewa Barnaś-Baran (Rzeszów) Straty wojenne szkół i instytucji opiekuńczych w Rzeszowie (w świetle kwestionariuszy Zarządu Miasta od 1944 roku)
12.20-12.40 dr Andrzej Edward Godek (Kraków) Straty wojenne parafii pw. św. Floriana w Krakowie
12.40-13.00 ks. prof. zw. dr hab. Andrzej Hanich (Opole) Straty Kościoła katolickiego na Śląsku Opolskim w latach II wojny światowej (1939-1945)
13.00-13.20 ks. dr Marcin Nabożny (USA) War damages and losses in the parish of St. Nicholas in Lubla (1939-1945)
13.20-13.30 ks. prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec (Rzeszów) Podsumowanie konferencji
13.30 Obiad